Zbigniew Anthony Kruszewski (ur. 1928) – harcerz, powstaniec, emigrant, profesor, a także wiceprezes Kongresu Polonii Amerykańskiej
i politolog na Uniwersytecie Chicagowskim, nowojorskim SUNY i w El Paso – to postać nietuzinkowa, której niezwykła biografia wyróżnia się na tle losów całego pokolenia. Niewielu z tych, którzy przeżyli wojnę i okupację w Polsce, a następnie znaleźli się na emigracji, udało się odnieść sukces w swych nowych ojczyznach. Bohater niniejszej książki spotkał na swej drodze liczne granice. Najdłużej zatrzymał się nad rzeką Rio Grande, granicą pomiędzy USA a Meksykiem. Praca na Uniwersytecie Teksańskim w El Paso, a także wcześniejsze doświadczenia życiowe spowodowały, że Kruszewski już w latach 70. XX wieku stał się pionierem i wiodącą postacią studiów o pograniczach (border studies). Karierę naukową rozpoczął od doktoratu poświęconego granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Jego biografia to losy człowieka pogranicza, który swym życiem świadczy o potrzebie przełamywania granic dzielących ludzi i narody oraz o konieczności budowania mostów pomiędzy nimi.

„Unikalność biografii profesora Kruszewskiego – przedstawiona w książce Beaty Halickiej – polega także na tym, że bardzo często bez upiększania i bez autocenzury pokazuje ciemne strony polskich losów w ubiegłym stuleciu. Znajdziemy tu gorzkie refleksje o powstaniu warszawskim i sytuacji w obozach jenieckich, o egzystencji Polaków po wojnie w Wielkiej Brytanii, a także o trudnych pierwszych krokach w Chicago i sporach wśród polskiej emigracji w USA. Wydaje się, że nic tu nie jest upiększone i przypudrowane. (…)
Wszystko zostało skomponowane w całość z dużym talentem literackim i wytrawną umiejętnością prowadzenia czytelnika przez meandry opowieści. (…)
Książka Beaty Halickiej mocno narusza liczne obecne dzisiaj stereotypy i – jak sądzę – może dostarczyć poważnej argumentacji w dyskusjach nad złożonymi losami Polaków w ubiegłym stuleciu. Warto również podkreślić, że książka ta jest doskonałym przykładem świetnej biografii naukowej, mieszczącej się kanonie dzieł z zakresu historii nauki. Stąd decyzja, aby znalazła się w serii ,,Fontes Rerum ad Historiam Scientiae Spectantium”, jako jej kolejny tom. Mam nadzieję, że wejdzie do kanonu klasycznych biografii uczonych.”

Ze wstępu prof. Leszka Zasztowta

1. Wstęp (prof. Leszek Zasztowt)
Wprowadzenie
Podziękowania

2. Rodzina i dzieciństwo w Warszawie
Dziadek Grabowski – pierwszy poeta esperanto
Rodzice – historia pewnego mezaliansu
Dzieciństwo w przedwojennej Warszawie
Przeprowadzka na ulicę Długą 25
W obliczu wojny
Życie codzienne w okupowanej Warszawie
W sąsiedztwie żydowskiego getta

3. Konspiracja i powstanie warszawskie
W Szarych Szeregach
„Decision at the bridge”
Grupa Bojowa „Krybar”
Harcerska Poczta Polowa
W roli kuriera w kanałach i przez linię frontu
Ponownie wśród harcerzy
W kompanii „Bradla”

4. W niemieckiej niewoli
W drodze do obozu
Stalag X B w Sandbostel
Na służbie u generała

5. W zachodniej Europie – trudne drogi wyboru
Wreszcie na wolności
Francja – wędrówki po niepewnym gruncie
We Włoszech – pod opieką generała Andersa

6. Na brytyjskim żołdzie i w cywilu – blaski i cienie życia na wyspach
Znowu w obozie
Londyn – pierwsze kroki w cywilu
Ścieżki polskiej i brytyjskiej edukacji
Plany małżeńskie i American dream

7. Chicago, Chicago
Pierwsze kroki w USA – imigrant na dorobku
Najlepsze uniwersytety i największe wyzwania
W kręgach chicagowskiej Polonii i strukturach NiD
Kongres Polonii Amerykańskiej
Jadwiga June Kruszewska z domu Sadowska
W środowisku akademickim
Obywatelstwo amerykańskie a sprawy polskie
Studia doktoranckie

8. Rok 1959: Pionierskie badania na polsko-niemieckim pograniczu
Przez Europę Zachodnią do Polski
Powrót do rodzinnego miasta i kontakty z polskimi naukowcami
Instytut Zachodni w Poznaniu i podróże po Ziemiach Zachodnich
Polska późnych lat 50. – różne punkty widzenia
Tajna misja po wizycie u kardynała Stefana Wyszyńskiego

9. Znowu w Chicago – pomiędzy pracą naukową a działalnością polonijną
Pierwsze kontakty z Jerzym Giedroyciem i paryską „Kulturą”
Kierując Polskim Związkiem Akademików w Stanach Zjednoczonych
Utworzenie Katedry Literatury Polskiej na Uniwersytecie Chicagowskim
Na froncie zimnej wojny. Tajna dystrybucja książek do Polski
Wśród polityków i naukowców w sprawie uznania polsko-niemieckiej granicy
Na finiszu pracy nad doktoratem – dylematy naukowe i polityczne
Książka The Oder-Neisse Boundary and Poland’s Modernisation

10. Profesor pogranicznych uniwersytetów
Na amerykańsko-kanadyjskim pograniczu
El Paso – teksański uniwersytet przy granicy z Meksykiem
Nowe wyzwania – w obliczu dyskryminacji rasowej
O specyfice amerykańsko-meksykańskiego pogranicza i ruchu Chicano
Cross-kulturowe Centrum Badań Etnicznych
Pionierzy studiów o pograniczach
Holocaust Museum, sponsoring i lokalne inicjatywy obywatelskie
Ekspert do spraw państw bloku sowieckiego

11. Powroty – nad Wisłę i na Kresy Wschodnie
Badacz w podróży
Kolejne wizyty w Związku Radzieckim i postsowieckiej Rosji
Śladami Polaków w Moskwie i na Kresach
Jako wice-prezes Kongresu Polonii Amerykańskiej
Z młodzieżą w Szkole Letniej i jako przewodnik wycieczek
W kręgu rodziny i przyjaciół

12. Bibliografia

13. Indeksy

Miesięcznik "Znak" 07/2020

[język publikacji: PL | dostępność: nieograniczona]
[language: PL| access: unlimited]

"Autobiografia" 1/2019

[język publikacji: PL | dostępność: nieograniczona]
[language: PL| access: unlimited]

"Autobiografia" 1/2019

[język publikacji: PL | dostępność: nieograniczona]
[language: PL| access: unlimited]

"Pogranicze. Polish Borderlands Studies" Tom 7 Nr 2 (2019)

[język publikacji: PL | dostępność: nieograniczona]
[language: PL| access: unlimited]